تخیل در اندیشۀ ریکور و ملاصدرا

Authors

محمدکاظم علمی سولا

سیده اکرم برکاتی

abstract

پژوهش حاضر، به بررسی دیدگاه های ریکور و ملاصدرا در مبحث خیال و نقش مؤثر تخیل به ویژه در حوزة معرفت می‎پردازد. گرچه مبادی دو فیلسوف در این باره متفاوت است، در حوزه‎های خاصی شباهت های قابل توجهی در اندیشه های این دو ظاهر می شود. ریکور که یکی از فیلسوفان معاصر حوزة هرمنوتیک است از مباحثی نظیر نشانه‎شناسی، زبان‎شناسی، ساختارگرایی، و معرفت‎شناسی رایج در فلسفة تحلیلی، برای غنی‎ساختن هرمنوتیک استفادة بسیار کرده است. بدین‎سبب، مسئلة زبان در اندیشة وی نقشی محوری دارد. تفاوت مبنایی اندیشة ریکور با ملاصدرا در مبحث تخیل، به این جهت است که در اندیشة ریکور، «زبان»، مبنای تبیین تخیل است. وی نقش تخیل در شناخت را از طریق زبان توضیح می‎دهد. اما ملاصدرا عمل تخیل در ایجاد معرفت را عمل قوه‎ای از قوای نفس می داند و مستقیماً به زبان نمی‎پردازد. اما به رغم این تفاوت مبنایی، هر دو فیلسوف تخیل را واسطه‎ای میان جهان اعیان و دنیای درون ذهن، می‎دانند و هر دو، این امکان را با مفهوم اجتماع دو امر متباین توضیح می‎دهند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

استعاره و پیرنگ در اندیشۀ پل ریکور

کارکرد ِ مشترکِ استعاره و پیرنگ سازی مبتنی بر ترکیب عناصر نامتجانس در اندیشۀ ریکور چکیده دو اثر بزرگ ریکور یعنی استعارۀ زنده و زمان و گزارش را دو اثر دوقلو و همسان به حساب می آورند؛ این همسانی را باید در کارکرد یکسانی دانست که ریکور برای استعاره و پیرنگ قائل است و می توان این کارکرد مشترک را مبتنی بر ترکیب عناصر نامتجانس دانست. در واقع همین ترکیب عناصر نامتجانس است که در استعاره و پیرنگ ایجاد نوع...

full text

خودآگاهی به‌مثابۀ خداآگاهی در اندیشۀ ملاصدرا

نحوۀ ارتباط انسان با پیرامون خویش که ذهن هر اندیشنده‌ای را به خود مشغول می‌دارد، در فلسفه عمدتاً ارتباط «من» و «او» یا «خود» و «دیگری» تعبیر می‌شود. «من» با ادراک از «من» یا خودآگاهی عجین است. خودآگاهی در دیدگاه فلاسفۀ اسلامی از جملۀ علوم حضوری به حساب می‌آید. این نوشتار مدعی است که اگرچه از دیدگاه ملاصدرا نیز علم به خود  به نحو حضوری است، اما مبانی و پاره‌ای از شواهد در دیدگاه ملاصدرا دریافت نو...

full text

معنا و منظور از متافیزیک در اندیشۀ هیدگر و ملاصدرا

هدف مقالۀ حاضر بررسی مقایسۀ نگرش کلی هیدگرو ملاصدرا دربارۀ «معنای متافیزیک» است که جایگاهی اساسی در هر دو فلسفۀ مورد نظر دارد. در سیر تحلیل این مقاله دریافتیم که این معنا و منظور نزد این دو فیلسوف، در دو جهان متفاوت قرار می‌گیرد، چرا که هم جهت­یابی و هم جهان‌بینی صدرا و هیدگر در دو زمینۀ خاص شکل گرفته است. یافتۀ هیدگر این است که هستی انسان (بعد از آنکه دازین را یافته باشیم و معنای آن را درک کرد...

full text

خیال و مثال در اندیشۀ ابن عربی و ملاصدرا

ازجمله مسائل مطرح‏شده در فلسفه و عرفان اسلامی، مقولة خیال و مثال و برزخ است که در تبیین بسیاری از اعتقادات اسلامی ازجمله اصل معاد و حیات پس از مرگ، و اثبات تجرد روح و غیره نقش اساسی دارد. ابن عربی، ملاصدرا، ابن سینا، فارابی، و شیخ اشراق ازجمله اندیشمندانی هستند که به این مباحث پرداخته‏اند. در اندیشة ابن عربی، خیال، محل جمع اضداد است و امری است که نه موجود است نه معدوم، نه معلوم است نه مجهول؛ او...

full text

برتری نوشتار بر گفتار انسان در اندیشۀ ملاصدرا

ملاصدرا میان گفتار و نوشتار تفاوت جوهری نمی­بیند. با تمایز برتری گفتار خداوند بر متنِ او از گفتارِ انسان نسبت به نوشتار او، به این نتیجه می­رسیم که بر اساس تبیین ملاصدرا از ماهیت و فرآیند زبان، نوشتار انسان عادی بر گفتار او، بدون لحاظِ موارد استثنایی، برتری دارد. با معیار «دوری یا نزدیکی به حقیقت» دربارۀ گفتار و نوشتار انسان، دو مشکلِ دریافت حقیقت و تبدیل حقیقت به اعتبار فراروی ماست. تلقی برتری گفت...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
حکمت معاصر

Publisher: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی

ISSN 2383-0689

volume 6

issue 1 2015

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023